ANTÓN PULIDO, PREMIO DE HONRA DOS PREMIOS DA CRÍTICA

Por Alberto Barciela

Trasalba foi o escenario do recoñecemento a un ourensán firme, xeneroso, portador de mil mensaxes emanadas dá mesma terra, Nai e Señora, que evocase Ramón Cabanillas, dá terra de San Rosendo, Benito Jerónimo Feijoo, Valentín Lamas Carvajal, Curros Enríquez, Cuevillas, Risco, Xesús Ferro Cosuelo, Ramón Otero Pedrayo, Celso Emilio Ferreiro, José Ángel Valente… e tantos outros bos e xenerosos seres, emanados co orballo do Ribeiro, enraizados na cultura da “chispa” e do pan de Cea, e bendicidos polas saudosas augas do Pai Miño…

De alí mesmo, de onde a vida parece pintada pola paleta de todos os deuses, dese lugar onde o mundo deuse nome aurífero, de onde as augas son quentes para sanar os corpos feridos pola vida, naceu o talento que nos permite gozar de novas perspectivas, de suxerentes manchas de cor, de debuxos magníficos…  pois desa mesma terra emanou como un carballo de barro un home que é home, boa xente, pintor, artista, impulsor, ourensán, fillo de mestre, galego,… e, agora, os seus 80 anos, Premio da Crítica de Honra, Antón Pulido, pintor, grabador e xestor cultural, amigo.

Hai que desdebuxar uns anos do calendario, debullar algúns recordos, mesturar na paleta da memoria un neno e dous petrucios, o mestre Isaac Pulido, pai do artista, e Otero Pedraio, novelista e ensaista, este abraiado baixo a árbore á que chama o meu irmanciño; o outro, formando a decenas de xeracións do seu lugar. Hai que se trasladar á meseta dos Chaos, situada o noroeste do val do río Miño, aló no lugar de Outeiro, na parroquia de Bóveda, no concello de Amoeiro, nas terras da casa de Vilamarín e do Mosterio cisterciense de Oseira.

Ese lugar ten pegadas de todas as etapas do pasado, nunha paisaxe excepcional, difícil de atopar noutros lugares. Hai que se mergullar mentalmente nos anos corenta do século pasado, e ollar dende aló o cosmos e o futuro; hai que imaxinar os nosos persoeiros paseando a Ponte de San Fiz, sobre o río Barbantiño, polo que pasa o Camiño Real de Ourense a Pontevedra. O debuxo é perfecto, con algún matiz abstrato, pero culminante para unha obra que debería titularse Tres mestres, un triángulo imprescindible, unha simbiose, un metafórico Teorema de Pitágoras, expoñente de sabiduría, cerne de ourensanía e de galeguidade.

O neno prodixio: seminarista fillo de seminarista; escollido para o coro do eminente músico Antonio Jausarás; estudante de canto gregoriano co pai Manzagarra na Clerecía de Salamanca; alumno de harmonía co Pai Calo; tenor solista; tocador de bandurria, mandolina, laúde, guitarra e violín; campeón de xadrez do seminario, cun campo de xogo de reises y raíñas, de torres e  peóns, e con dúbidas prolongadas sobre a existencia de algo máis ca mitos. Pulido tería dado un bo cardeal e mesmo un Papa, pero as dúbidas fixeron del un príncipe da arte, en busca de respostas máis fondas se cabe das que podería ter atopado na igrexa.

Non é extrano que Pulido sexa agora un Pope, un persoeiro de relevo na sociedade e na arte galegas, un promotor de galegidade, un mestre xeracional e un percursor das vangardas pictóricas. Otero Pedraio estaría tan orgulloso coma Isaac, o seu pai, e Carmiña, a súa nai – a mellor voz da contorna, unha verdadeira artista vocacional, con voz melodiosa, con habilidades para dominar o barro, maña para arranxar un enchufe, e amor para agarimar a Antón e alentalo por os mundos das musas e das ensoñacións-.

Na xeografía da imaxinación non existe distancia. No hábitat galego do que falamos están moi presentes o ensino, a astroloxía, a música, a arte, a palabra, a filosofía e algo de matemáticas. Entre a illa grega de Samos e a ágora baixo dos castiñeiros -vellos caracochas-, os carballos, e os pinos, case todo coincide. Os feitizos fan posible a maxia, e esta os prodixios. Hai que admitir certas cousas inexplicables, propias das terras meigas, onde os mitos conviven cos homes, mentres a natureza impón a súa exactitude inexplicable. O bosque é animado, con xabaríns, corzos, coellos. A paisaxe é sublime, e adórnase co necesario para a vida: cabaceiros, cruceiros, lavadeiros, muiños e fornos. A xente é vital, gañadora de mundos, auscultadora de vidas.

Grecia e Galicia, Ourense -a Atenas galega- e Trasalba son lugares encantados. Neles, todo adquire a cor do vento, cos matices da chuvia e esplendor do sol, para transformarse. Cunqueiro foi quen nos ensinou a percibirmos estas cousas, as mesmas que cantara Rosalía, as que reflectiu Castelao nas súas caricaturas, as que expresaron Celso Emilio Ferreiro, Eduardo Blancoamor, Cunqueiro, Carlos Casares, Alfredo Conde, Carlos Oroza, Marcos Valcárcel, e Afonso Vázquez-Monxardín; das que se namoraron Bieito Ledo -o gran amigo de Antón-, Fernández del Riego, María del Carmen Krukenberg, Ramón Piñeiro e Franqueira; as que transmite Pulido -o amigo de todos- nos seus cantos épicos enmarcados. As primaveras son mil. Galicia vai en nós, con nós, nos devanceiros e nas intelectualidades fermosamente vivas.

Nestes escenarios de paz e pazos, no lúdico festivo, quero imaxinar a Antón falando con Juan de la Cueva, que respostaría en Trampitán. Teño para min que só o pintor sería quen de entender ao home que aportou desde Ourense un idioma persoal á humanidade, un novo falar consigo mesmo. Faríano subidos a un Globo Inmóvil, outro invento do xenial cidadán das Burgas.

O pintor é ourensán, cordial, afable, falandeiro, simpático, sinxelo, desa xente que fala coa xente, que se para, que fai sorrir, que ilustra, que canta, que sabe xantar coma os curas, sen perder bocado, mentres pronuncia unha lección maxistral sobre calquera cousa que teña que ver coa arte, ca cultura, con Galicia ou ca vida mesma. Pasou polo seminario e chegou a un púlpito moi particular, o que conforman as rúas ou as academias perante as voces autorizadas e as actitudes positivas.

Os seres necesitamos luz e cor, ledicia, e Antón Pulido fai diso o cerne da súa obra, o itinerario conceptual de cada un dous seus debuxos, das súas pinturas. Un percorrido vitalista que se prolonga dende a nenez, rodeado de fragas de lápises de cores, plasmando paisaxes ata chegar o profundo sono dun petrucio da plástica, dun soñador cheo de plenitude que derrama abstraído o seu imaxinario no lenzo ou no papel.

Antón está na súa dona Fina e nos seus fillos Antón Luis, María José e Belén, nos seus netos Simón e Antón, nos seus  amigos. Pódese afirmar que representa un ser excesivo, chamado a facilitar que os demais mortais poidamos entender mellor a vida, cando menos poidamos facelo de xeito un pouco máis alegre.

A súa obra de máis de 50 anos perdura por sempre nas mellores coleccións. As musas están contentas. Artista, pero sobre todo persoa. Pincelada a pincelada, Pulido é Pulido; Antón, daquela e hoxe, así o diría Otero Pedraio, con voz estentórea, e así o digo eu, que do que sei falo porque me peta.

O devandito merece a homenaxe dos Premios da Crítica de Galicia, iso e un aplauso do tamaño dun mundo, do noso.

ALBERTO BARCIELA